Obszar zwany Warmia i Mazurami, historycznie ukształtowany jako jeden zwarty region w wyniku ostatniej reformy administracyjnego po działu Polski, w całości znalazł się w województwie warmińsko-mazurskim. W przeszłości granice regionu zwanego ziemiami pruskimi, Prusami Krzyżackimi, Prusami Książęcymi i Prusami Wschodnimi były stabilne i przez stulecia nie podlegały zmianom. U podstaw formowania się regionu legły specyficzne warunki rozwoju gospodarczego, politycznego i cywilizacyjnego. Rok 1945 zerwał wspólnotę regionu. Przecięła go granica państwowa polsko-rosyjska, zmieniały się podziały administracyjne w polskiej części, wymieniła się ludność. Na terenach określanych niegdyś mianem ziem odzyskanych muszą być odbudowywane więzi wspólnoty regionalnej i jest to proces długotrwały. Odwołanie się do dziejów przeszłych, dziedzictwa kulturowego służy budowaniu tej wspólnoty.

Trzykrotnie już Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego wraz z Muzeum Ziemi Piskiej w Piszu podjęli się organizacji ogólnopolskiej Konferencji naukowej z cyklu Pogranicza". Sesja zagościła w Piszu w roku 2006. Referaty wówczas wygłoszone opublikowano w Komunikatach Mazursko-Warmińskich'. Kolejna konferencja z 2007 doczekała się już własnego wydawnictwa. Niniejsza książka stanowi jego kontynuację. W roku 2006, kiedy po raz pierwszy podjęto temat tejże sesji, spotkał się on ze sporym odzewem ze strony środowiska akademickiego. Na zaproszenie organizatorów odpowiedziało dwudziestu referentów reprezentujących takie ośrodki jak Kraków, Katowice, Elbląg, Wrocław, Toruń, Opole i Olsztyn. Również lokalne środowisko czynnie włączyło się w obrady, swoje wystąpienia zaprezentowały osoby z Pisza, czy Giżycka. Druga konferencja nosząca podtytuł „Przestrzeń kulturowa", zorganizowana w 2007 r., również spotkała się ze sporym zainteresowaniem. Konstrukcja tematyczna konferencji prowadzić miała do wymiany myśli i poglądów pomiędzy przedstawicielami różnych dziedzin nauk tak humanistycznych, jak i geograficzno-przyrodniczych. Swoje wystąpienia przedstawili badacze reprezentujący takie ośrodki akademickie jak: Wrocław, Katowice, Toruń i Olsztyn. Oprócz naukowców swe wystąpienia mieli także konserwatorzy zabytków. Dorobkiem sesji jest wspominana już książka wydana przez Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Sesja zorganizowana w 2009 r. miała za zadanie wejść w jeden z aspektów obszarów pogranicza - problemu ludzi pogranicza. W przestrzeni wielokulturowej, gdzie ścierały się, przenikały i uzupełniały wpływy różnych nacji. kształtowały się osobowości i charaktery ludzkie, Środowisko takie rzutowało potem na spojrzenie i działania osób z niego się wywodzących. Naukowcy, którzy wygłosili publikowane tutaj wystąpienia przedstawili losy ludzi i całych grup i kontekście tak określonej problematyki. Omówione zostały losy kobiet na Górnym Śląsku, zbiorowości Prus, Warmii i Mazur, ziemi sztumskiej, zagadnienia migracji. Autorzy przedstawili miedzy innymi takie postacie jak metropolita Andrzej Szeptycki, Jan Nepomucen Sułkowski, Franciszek Rawita-Gawroński, czy Kazimierz Konstanty Plater. Chronologicznie artykuły obejmują czasy od epoki nowożytnej po współczesność, co wraz z szerokim ujęciem geograficznym stało się powodem, dla którego konferencja stała się jednym z tych gremiów, gdzie można było skonfrontować tytułową problematykę w różnych kontekstach historyczno - kulturowych i społecznych. Było to możliwe m.in. dzięki temu, że za jeden z walorów konferencji w 2009 r. uznano jej otwartość na różne dyscypliny naukowe. Dominowało wprawdzie spojrzenie historyków, nie zabrakło jednak biografistyki, genealogii, antopologii kulturowej, czy też ogólniej patrzenia na pogranicza przez pryzmat nauk społecznych. Nie bez znaczenia było też zainteresowanie tematyką konferencji ze strony środowiska lokalnego. Obecność widowni na sali, jej udział w prowadzonych debatach, stanowi potwierdzenie tezy, zakładanej przez organizatorów, że także poza ośrodkami akademickimi istnieje zapotrzebowanie na kontakt z nauką.